Fizibilite Hazırlanması

ÖN FİZİBİLİTE ETÜDÜ
Ön elemeden geçen ve potansiyel başarı derecelerine göre öncelikleri belirlenen ürün yada proje fikirleri için fizibilite etüdüne başlamadan önce bir ön yapılabilirlik çalışması yapmak gerekir. Bu nedenle, mevcut yayınlanmış bilgi kaynaklarından (örneğin; istatistiksel dokümanlar, bültenler, kataloglar vb) ilgili kişi ve kuruluşlar (Hazine Dış Ticaret Müsteşarlığı, ilgili Bakanlık vb) yapılacak görüşmelerden sağlanacak bilgiler ışığında 3 konuda karar vermek gerekir. Bunlar;

1. Proje fikri yada fikirleri kapsamlı bir fizibilite etüdü gerektiriyor mu?
2. Eğer kapsamlı bir fizibilite etüdü gerekiyorsa, hangi konular (Örneğin; Pazar durumu, teknoloji, yatırım maliyetleri vb.) daha çok dikkatli bir araştırma ve inceleme gerektirmektedir? Çünkü yapılabilirlik amacı ile toplanan bilgi ve veriler ışığında bazı konular oldukça açık bir biçimde açıklığa kavuşabilir yada belirsiz kalabilir. Bu nedenle kapsamlı bir fizibilite etüdünde hangi konularda fazla inceleme ve araştırmaya gidilemeyeceği, hangi konularda dikkatli bir çalışmaya girişileceği belirlenmelidir. Örneğin; bir ön fizibilite çalışması yalnızca bir Pazar analizinin yapılması gerektiğini belirtebilir. Bu durumda fizibilite etüdü yalnızca Pazar durumunun açıklığa kavuşturulması için yapılacaktır.
Kapsamı belirlenen fizibilite etüdünün nasıl ve kimlere yaptırılacağı, tahmini toplam maliyetinin belirlenmesi gerekir. Çünkü kapsamına göre değişmekle beraber, bir yapılabilirlik yada fizibilite etüdü pek çok inceleme ve araştırmaların yerine getirilmesini gerektirir ve bu nedenle de bir grup uzmanın birlikte çalışmasını zorunlu kıldığı için maliyeti de yüksektir.

FİZİBİLİTE ETÜDÜ

Üretilmesi planlanan mamul hakkında gerekli ön araştırmalar yapıldıktan sonra, düşünce düzeyindeki bir projenin üzerinde durulmaya değer ve yeterince cazip olduğu anlaşılırsa projenin hazırlanması aşamasına geçilir.
Fizibilite etüdü, yatırımcının ne üreteceği, nasıl üreteceği, üretilen malı nereye satacağı, ne kadarlık yatırım yapacağı, ne kazanacağı ve benzeri sorulara cevap verebilecek bir rapordur.
Fizibilite etüdleri kesin projenin hazırlanmasından önce yapılan, iktisadi, teknik ve mali etüdlerdir. Kesin projenin hazırlanması güç ve masraflı bir iştir. Fizibilite etüdleri kesin projeden çok daha az masraf gerektiren fakat sonucunda bir yatırım kararının alınmasını sağlayan etüdlerdir.
Fizibilite etüdünün kapsamış olduğu Pazar, teknik ve finansal analizler yapılış sırası açısından böyle bir sıra düzeni içinde birbirlerine bağlı olarak yapılmaları zorunlu olmamakla birlikte, pratik uygulamalar böyle aşamalı bir analiz düzeninin büyük kolaylık sağladığını göstermektedir.

a. Pazar Analizi: Proje ürününün içinde yer alacağı pazarın ve çevrenin durumunu, işleyişini, ürüne gösterecekleri reaksiyonu ve olası etkilerini önceden belirlemek amacı ile gerekli veri ve bilgileri toplayıp işlemeyi ve böylece ürünün pazarlanabilirlik derecesini saptamayı kapsar. Bu açıdan daha çok veri toplamaya, derlemeye ve işlemeye yönelik olan Pazar analizine yapılacak harcamaları aslında bilgiye yapılan yatırım harcamaları olarak görmek gerekir.
Yapılan Pazar analizi sonucu proje ürünü için uygun bir Pazar varsa ve ürün pazarlanabilir bir ürün ise, fizibilite etüdünün ikinci aşaması olan teknik analize geçmek gerekir. Eğer Pazar analizi uygun olmayan bir durum gösteriyorsa bu durumda ya tekrar gözden geçirmek amacı ile Pazar analizi incelenir yada tekrara gerek yok ise, projeden vazgeçmek gerekir. Çünkü pazarı ve pazarlanabilme özelliği olmayan projelerin başarılı olmayacağı açıktır.

b. Teknik Analiz: Bu analiz aşaması genel olarak düşünülen projenin teknik olarak yapılabilirliğini inceleme ve araştırmayı amaçlar. Eğer projenin gerçekleştirilmesi için alternatif teknolojiler varsa, bunların değerlendirilmesi ve uygun olan teknolojinin seçilerek imalat için gerekli sabit sermaye miktarlarının tahmin edilmesi de bu analiz kapsamındadır.

Genelde bu analiz aşaması projenin imalat boyutunu oluşturması nedeniyle teknik ağırlıklı olmasına karşın, ekonomik boyutu da son derecede önemlidir. Bu nedenle yalnızca bir mühendislik işi olarak görülmemelidir. Gerçek bir fizibilite etüdünde ilgili alandaki mühendislerin yer alması zorunludur. Ancak teknik dizaynın temelini oluşturan ekonomik inceleme ve araştırmalar da aynı derecede önemlidir. Bu çalışmada projenin teknik boyutunu ilgilendiren ekonomik ağırlıklı konular teknik analiz aşamasında da verilmiştir. Çünkü projenin teknik boyutlarının etkin bir biçimde incelenmesi ve düzenlenmesi ilişkili ekonomik boyutların sağlıklı bir biçimde saptanmasına bağlıdır.
Kuşkusuz genel amacı yukarıda belirtilen teknik analiz sonucu eğer proje teknik olarak yapılabilir değilse ya yeni teknolojik olanaklar yeniden araştırılmalı yada projeden vazgeçilmelidir.

c. Finansal Analiz: Genel olarak finansal analiz bir projeye ilişkin nakit giriş ve çıkışları ışığında gerekli finansal kaynakların ihtiyacını, buradan nereden ve nasıl sağlanacağını belirleyerek proje önerisinin ekonomik açıdan arzu edilebilirlik derecesini (kârlılık ve fayda düzeyini) ve potansiyel bir tesis (işletme) olarak faaliyetini yada işleyişini devam ettiriş ettiremeyeceğini değerlendirmeyi amaçlar. Değerlendirme birey açısından (ticari değerlendirme) yapılacağı gibi toplumun amaçları ve menfaatleri doğrultusunda da (toplumsal değerlendirmede) yapılabilir. Çünkü ölçme ve değerlendirme ölçütleri farklılık gösterir.

Projenin değerlendirilmesi sonucu, eğer kârlı değilse yada istenilen düzeyde değilse, projeden vazgeçmek gerekecektir. Çünkü kaynakların böyle  bir projeye bağlanması akılcı olmayacaktır. Aksi durumda yani proje kârlı ise, uygulamaya koymak için proje planının hazırlanması gerekecek ve uygulamaya konulacaktır.

Fizibilite Etüdlerinin Hazırlanmasındaki Başlıca Amaçlar

1. İşletmenin kurulmasına kesin olarak karar vermek.
2. İşletmenin nerede ve hangi büyüklükte kurulacağını tespit etmek.
3. Finansman kaynağı sağlamak; işletmenin kurulması için iç ve dış finansmana ihtiyaç varsa, bunları sağlamacı muhtemel bankalara ve diğer finans kuruluşlarına fizibilite raporunu takdim etmek.
4. Yatırım indiriminden kredi ve döviz tahsislerinden yararlanılacaksa, Devlet Plânlama Teşkilatı’na projeyi tanıtmak,  projenin uygulanması safhasında karşılanabilecek muhtemel güçlükleri önceden görmek ve gerekli önlemleri almak.